Mediacja to jedna z polubownych form rozwiązywania sporów, podczas której strony sporu w drodze swobodnej rozmowy próbują dojść do satysfakcjonującego je porozumienia (ugody). W mediacji bierze udział mediator, którego rolą jest moderowanie rozmowy pomiędzy stronami sporu. Mediator jest bezstronny, neutralny, niezależny oraz bezinteresowny – co oznacza, że „nie broni” ani nie popiera racji żadnej ze stron sporu, nie ma interesu w określonej treści porozumienia, nie może oceniać stanowiska żadnej ze stron ani przyczyn, które spór spowodowały. Mediator dba o spokojną atmosferę komunikacji
pomiędzy stronami sporu oraz dba o jej usprawnienie i efektywność.
Mediacja jest dobrowolna – nie ma przymusu udziału w mediacji, każda ze stron sporu wyraża zgodę na udział w mediacji.
Mediacja jest poufna – strony mediacji nie mogą ujawniać osobom trzecim informacji z przebiegu mediacji. Tak rozumiana poufność obejmuje również mediatora, który ponadto nie może być przesłuchiwany w charakterze świadka przed sądem na okoliczność prowadzonej mediacji.
Mediacja realizuje autonomię konfliktu oraz zasadę akceptowalności – decyzje o tym jaką treść będzie miała ugoda podejmują same strony sporu (są jej autorami). Treść ugody określa zasady przyszłej współpracy pomiędzy stronami, które muszą być przez każdą ze stron zaakceptowane.
Mediacja nie jest sformalizowana – szczegółowe reguły przebiegu mediacji ustalają strony sporu z mediatorem.
Mediacja może być prowadzona w trakcie procesu sądowego jak również zanim spór trafił do sądu. Ugoda – w zależności od rodzaju sprawy – może zostać zatwierdzona przez sąd (posiada moc ugody zawartej przed sądem – w sprawach cywilnych) bądź jej treść może wpłynąć na treść orzeczenia sądu (sprawy karne) lub decyzji administracyjnej (sprawy administracyjne).
Niezależnie od wskazanych cech i zasad mediacji (które przesądzają o jej zaletach) warto
jeszcze podkreślić, że:
mediacja trwa krócej niż proces sądowy (czas spotkań zależy od samych stron sporu)
mediacja jest znacznie tańsza niż proces przed sądem,
mediacja polega na swobodnej rozmowie – argumenty prawne nie są tu najważniejsze,
mediacja pozwala na powiedzenie sobie „wprost” o wzajemnych oczekiwaniach, potrzebach oraz emocjach, realizuje potrzebę „bycia wysłuchanym” i zrozumianym,
w mediacji nie musimy korzystać z pomocy fachowego pełnomocnika (radcy prawnego, adwokata), sami decydujemy jaka będzie treść ugody,
mediacja nie zamyka nam możliwości skierowania sprawy do sądu – warto z niej skorzystać, chociażby po to, aby przekonać się, że nie jesteśmy już „w stanie sami się dogadać” („ostatnia próba samodzielnego porozumienia”).
Przykładowe spory rozwiązywane w drodze mediacji:
spory rodzinne, w tym np.: ustalenie kontaktów z dziećmi, ustalenie wysokości alimentów, łożenia na potrzeby rodziny, zasad opieki nad dziećmi, zasad wzajemnego postępowania względem siebie małżonków,
inne spory cywilne, w tym np.: spory na tle wykonywania umów (najmu, sprzedaży, pożyczki itp.) spory pomiędzy przedsiębiorcami związane z ich współpracą,
spory związane z popełnianiem czynów zabronionych (pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą, w tym nieletnim sprawcą)