IDĘ PO poMOC – materiały edukacyjne dla osób pokrzywdzonych przestępstwem, w tym przemocą w rodzinie

IDĘ PO poMOC – materiały edukacyjne dla osób pokrzywdzonych przestępstwem, w tym przemocą w rodzinie

Nasze wieloletnie doświadczenie w pracy z osobami pokrzywdzonymi przestępstwem, w tym głównie osobami doświadczającymi przemocy pokazuje, że niejednokrotnie opracowanie planu bezpieczeństwa jest dla tych osób tym, czego one w pierwszej kolejności potrzebują. Nasi klienci zgłaszają się do nas po pomoc, ale też w głównej mierze po moc – moc do tego, by walczyć z przemocą, której doświadczają, moc do tego by walczyć o swoje prawa. W związku z tym przedstawiamy Państwu materiały edukacyjne zawierające przykładowy plan bezpieczeństwa, listę rzeczy niezbędnych na wypadek konieczności nagłego opuszczenia mieszkania oraz inne cenne wskazówki.

Plan bezpieczeństwa na wypadek nagłej sytuacji zagrażającej życiu lub zdrowiu

Przemoc w rodzinie jest tym przestępstwem, z którym niestety spotykamy się w naszej pracy najczęściej. Poniżej przedstawiamy plan bezpieczeństwa, który warto przygotować na wypadek zagrożenia kolejnym aktem przemocy, ale nie tylko. Tak samo skuteczne będą te działania w przypadku kiedy doświadczają Państwo np. stalkingu, gróźb karalnych.

1. Zapisz w łatwo dostępnym miejscu numery alarmowe, tak by stale je posiadać przy sobie. Warto zwrócić uwagę, że mogą to być numery nie tylko do służb pomocowych, ale także numery do członków rodziny, znajomych, organizacji pomagającej osobom w trudnych sytuacjach. Miej na uwadze, że możesz stracić swój telefon, wówczas warto aby była to lista sporządzona na kartce np. w portfelu czy kalendarzu.

2. Zorientuj się gdzie możesz się udać w sytuacji zagrożenia. Zastanów się czy masz wśród rodziny lub znajomych takie osoby, które mogą także przyjąć Cię pod swój dach. Jeśli nie ma w Twoim otoczeniu takich osób zorientuj się czy są jakieś instytucje czy organizacje, które oferują taką pomoc. Może to być specjalistyczny ośrodek wsparcia dla ofiar przemocy, centrum interwencji kryzysowej, organizacje pozarządowe.

3. Na wypadek konieczności nagłego opuszczenia mieszkania miej przygotowaną torbę z niezbędnymi rzeczami. Nawet jeśli uważasz, że do takiej sytuacji nie dojdzie, warto wcześniej przygotować torbę czy plecak i ukryć go przed osobą, która Ci zagraża, tak aby w razie ataku móc ją szybko zabrać i odejść.

4. Nie wstydź się mówić o tym czego doświadczasz. Jeśli doświadczasz przemocy od jakiegoś czasu i spodziewasz się, że dojdzie do kolejnego aktu przemocy czy innego przestępstwa, powiedz o swojej sytuacji zaufanym osobom z rodziny, sąsiedztwa i znajomych. Uczul ich, aby mieli na uwadze Twoje bezpieczeństwo. Poinstruuj ich, aby w razie zagrożenia wezwali Policję.

5. Umów się z sąsiadami (o ile to możliwe) lub znajomymi na specyficzny sygnał/dźwięk/znak oznaczający, że potrzebujesz pomocy. Ustal z nimi, że gdy tylko dostaną Twój sygnał powiadomią Policję.

6. Bądź szczera/szczery wobec swoich dzieci. Nie ukrywaj przed nimi tego, że doświadczasz przemocy, nie wybielaj przed nimi osoby sprawcy. Naucz je wzywać Policję oraz dawać znaki sąsiadom gdy tylko zauważą ataki przemocy.

7. Zastanów się jak dotychczas dochodziło do aktów przemocy/agresji. Przypomnij sobie jak wówczas zachowywał się sprawca, jaki miał wyraz twarzy, ton głosu, co robił, jakie gesty wykonywał. Ta wiedza pozwoli Ci przewidzieć kiedy może dojść do następnego takiego ataku.

8. Pomyśl czy jest coś, co może rozładować napięcie. W sytuacji zagrożenia Twoje bezpieczeństwo jest najważniejsze. Jeśli wiesz, że jedynie spełnienie żądań sprawcy pozwoli Ci je zachować – uczyń to.

9. Przygotuj kopię ważnych dokumentów. Sprawcy przemocy bardzo często niszczą ważne dokumenty lub kradną, by wykorzystać je przeciwko swoim ofiarom.

10. Jeśli to możliwe, otwórz odrębny rachunek bankowy.

Lista rzeczy niezbędnych do przygotowania na wypadek konieczności nagłego opuszczenia miejsca zamieszkania

1. Dokumenty potwierdzające tożsamość – dowód osobisty, paszport, prawo jazdy, legitymacje szkolne dzieci.

2. Środki płatnicze – pieniądze, karty płatnicze.

3. Telefon komórkowy – jeśli posiadasz.

4. Klucze do mieszkania, samochodu, pracy – zrób kopię kluczy.

5. Lekarstwa Twoje i dzieci, recepty.

6. Świadectwa pracy, świadectwa szkolne, książeczki zdrowia dzieci.

7. Lista z ważnymi numerami telefonów.

8. Akty urodzenia dzieci, akt małżeństwa.

9. Ubrania, bielizna.

Co możesz zrobić w przypadku nagłego ataku ze strony sprawcy przemocy w miejscu zamieszkania?

Jeśli wiesz, że akt przemocy jest nieunikniony, udaj się do takiego pomieszczenia w mieszkaniu, z którego łatwiej się wydostać. Unikaj kuchni, łazienki, garderoby oraz pomieszczeń bez okien. Zastanów się jaką drogę ucieczki wybierzesz (drzwi, okna, klatka schodowa). Pamiętaj, aby wcześniej sprawdzić czy na pewno w chwili zagrożenia ta droga będzie możliwa do wykorzystania. Jeśli masz dzieci, zadbaj także o ich bezpieczeństwo. Naucz je reagować na sytuacje zagrożenia. Naucz wzywać Policję i ustal z nimi sygnał wzywający o pomoc sąsiadów. Jeśli jesteś w stanie, włącz dyktafon w telefonie komórkowym. W momencie gdy uznasz, że jedynie spełnienie żądań sprawcy jest w stanie zapewnić Ci bezpieczeństwo życia i zdrowia – uczyń to. Jeśli dojdzie do awantury/pobicia – nie sprzątaj śladów i wezwij Policję tak szybko jak to możliwe.

Co możesz zrobić, aby zwiększyć swoje bezpieczeństwo poza miejscem zamieszkania?

Jeśli sprawca przemocy czy Twój prześladowca nie mieszka z Tobą, wymień zamki w drzwiach. Zadbaj o to, by szkoła do której uczęszczają dzieci została poinformowana kto jest upoważniony do odbierania ich. Pamiętaj o tym także gdy dzieci będą wyjeżdżały na wycieczki, kolonie, zajęcia pozalekcyjne. Poinformuj opiekunów Twoich dzieci kto ma prawo je odbierać. Porozmawiaj ze swoimi sąsiadami. Powiedz im o swojej sytuacji i uczul, aby Cię zawsze informowali gdy w okolicy Twojego domu czy mieszkania pojawi się sprawca przemocy/prześladowca/osoba podejrzana. Opowiedz o swojej sytuacji bliskim Ci osobom. Uczul je, aby w przypadku zagrożenia wzywały Policję. Zbuduj wokół siebie siatkę osób, które będą gotowe Ci pomóc w momencie kolejnego aktu przemocy.

Co możesz zrobić, aby zwiększyć swoje bezpieczeństwo w miejscu publicznym?

Zaplanuj odpowiednio wcześniej jak się zachowasz gdy spotkasz w miejscu publicznym sprawcę przemocy. Dokładnie przemyśl co wtedy możesz zrobić, co powiedzieć/krzyczeć, kogo poprosić o pomoc. Jeśli sprawca ma zakaz zbliżania się do Ciebie – miej przy sobie dokument potwierdzający ten fakt (pamiętaj, aby mieć też kopię w bezpiecznym miejscu). Poinformuj o swojej sytuacji swoich zaufanych współpracowników czy szefa. Jeśli to możliwe przekaż ochronie budynku, w którym pracujesz zdjęcie swojego prześladowcy. Staraj się zmieniać drogę do pracy, tak aby sprawca nie mógł przewidzieć, którędy danego dnia będziesz się przemieszczać. Być może masz także możliwość wracać w czyimś towarzystwie – skorzystaj z tego. To dodatkowo Cię zabezpieczy przed nagłym atakiem.

Prawa osoby doświadczającej przemocy w rodzinie

• Prawo do życia w rodzinie wolnej od przemocy.

• Prawo do ochrony prawnej Twojego życia, zdrowia, czci i imienia.

• Prawo do samodzielnego decydowania.

• Prawo do żądania pomocy ze strony instytucji publicznych.

• Prawo do schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy.

• Prawo do pomocy psychologicznej, prawnej, medycznej, socjalnej.

• Prawo do wykonania badania lekarskiego w kierunku stwierdzenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie.

• Prawo do żądania od organów ścigania wszczęcia postępowania przygotowawczego.

• Prawo do żądania izolacji od sprawcy.

• Prawo do aktywnego udziału w postępowaniu przed sądem i prokuraturą w charakterze strony, czyli: dostępu do akt sprawy, składania wniosków dowodowych, zaskarżania wydanych orzeczeń.

Prawo do wykonania badania lekarskiego w kierunku stwierdzenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie

Jednym z praw osoby doświadczającej przemocy w rodzinie jest prawo do wykonania badania lekarskiego w przedmiocie obrażeń ciała doznanych na skutek doświadczania przemocy. Warto zapoznać się z tym tematem bliżej, ponieważ wbrew pozorom wykonanie takiego badania jest istotne z punktu widzenia sprawy karnej. Nie zawsze zaświadczenie wydane przez lekarza stanowi obdukcję lekarską. Kiedy zatem możemy mówić o obdukcji, która będzie miała wartość dowodową w sprawie?

Na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wydane zostało rozporządzenie z dnia 22 października 2010 roku, na mocy którego powołano do życia „zaświadczenie lekarskie o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy”. Wzór takiego zaświadczenia jest ogólnie dostępny w Internecie.

Zaświadczenie takie może wydać każdy lekarz, ale należy pamiętać, że nie stanowi ono obdukcji lekarskiej. Warto zapamiętać, że żaden lekarz nie ma prawa odmówić wystawienia takiego zaświadczenia. Dokument musi zawierać opis wszelkich obrażeń ciała oraz ich szczegółowy wygląd.

Przykładowy opis zaświadczenia:

• „rodzaj (rana: kłuta, cięta, szarpana, darta, tłuczona, podbiegnięcie krwawe, otarcie naskórka, obrażenie zderzakowe, etc.),
• kolor (szczególnie przy podbiegnięciach krwawych, ma to znaczenie dla ustalenia cech gojenia związanych z rozpadem hemoglobiny),
• wielkość (w milimetrach lub centymetrach), przy ranach także głębokość, obecność ciał obcych, etc.”¹

Pamiętaj!

Niestety takie zaświadczenie nie stanowi obdukcji lekarskiej. Zaświadczenie jedynie jest potwierdzeniem lekarza na to, że pokrzywdzona/pokrzywdzony, że stwierdził obrażenia na ciele. Nie stanowi natomiast dowodu w zakresie przyczyn i mechanizmu powstania tych obrażeń. Obdukcję lekarską może wykonać jedynie biegły sądowy z zakresu medycyny sądowej. Wydanie takiej opinii lekarskiej przez biegłego wiąże się z koniecznością poniesienia opłaty. Co ważne, opłatę tę pokrywa Skarb Państwa a zleca ją Prokuratura. Biegły sądowy z zakresu medycyny w wydanej opinii opisuje nie tylko rodzaj doznanych obrażeń, ale także mechanizm zadania urazów czy też narzędzia użyte do dokonania urazu. Lekarz ustosunkowuje się także do tego, czy obrażenia powstały w taki sposób w jaki podaje to osoba pokrzywdzona.

Niestety zdarza się często, że obdukcja lekarska wykonywana jest wiele dni po akcie przemocy. Jeśli urazami są zasinienia i otarcia, to do czasu badania mogą one zniknąć. Dlatego bardzo ważne jest aby osoby pokrzywdzone zgłaszały się do lekarza po wydanie zaświadczenia o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy, które jak wspominaliśmy ma obowiązek wykonać każdy lekarz. Biegły na podstawie takiego zaświadczenia opisuje obrażenia i dokonuje ich oceny, także pod względem przyczyn powstania obrażeń. Nierzadko się zdarza, że zaświadczenie takie jest jedynym dowodem na to jakich obrażeń doznał pokrzywdzony.

Pamiętaj!

• Lekarz nie ma prawa odmówić Ci wydania zaświadczenia o przyczynach i rodzaju uszkodzeń związanych z użyciem przemocy.

• Wydanie takiego zaświadczenia jest bezpłatne.

• Zaświadczenie takie nie jest obdukcją lekarską!

• Obdukcję lekarską przeprowadza jedynie biegły sądowy z zakresu medycyny sądowej.

• Obdukcja lekarska jest płatna, a jej koszt pokrywa Skarb Państwa.

• Wykonanie obdukcji zleca Prokuratura prowadząca postępowanie przygotowawcze.

Jeśli nie masz możliwości spotkania z lekarzem:

• Wykonaj zdjęcia obrażeń, w taki sposób by możliwe było zidentyfikowanie Ciebie jako osoby, która doznała tych obrażeń (np. z twarzą),

• Zdjęcia w miarę możliwości powinny być opatrzone datą ich wykonania,

• Postaraj się by ktoś z osób trzecich zobaczył te obrażenia, najszybciej jak to możliwe po ich wystąpieniu, przekaż informacje o mechanizmie powstania.

Na tej podstawie w późniejszym czasie organy ścigania również będą mogły dopuścić dowód z opinii biegłego sądowego.

Pamiętaj!

Jeśli dojdzie do aktu agresji wołaj o pomoc i uciekaj! Unikaj kierowania się w takie miejsca skąd nie ma ucieczki. Jeśli to możliwe daj umówiony wcześniej sygnał sąsiadom lub sama/sam wezwij Policję. Nie sprzątaj śladów awantury – będą stanowiły dowód w sprawie. Jeśli dojdzie do pobicia Ciebie lub dzieci – udaj się do lekarza w celu wykonania obdukcji. Rozmawiaj z osobami bliskimi o tym co Cię spotyka. Mimo trwającej pandemii nasi specjaliści udzielają wsparcia osobom pokrzywdzonym przestępstwem. Nie czekaj! Już dziś możesz zadbać o swoje bezpieczeństwo!

Ważne numery telefonów:

Telefon alarmowy: 112

Całodobowy telefon dla osób pokrzywdzonych przestępstwem i osób im najbliższych: 504 806 438

Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111

Adresy ośrodków pomocy pokrzywdzonym przestępstwem prowadzonych przez nasze Stowarzyszenie:

Okręgowy Ośrodek Pomocy Pokrzywdzonym Przestępstwem w Parczewie: ul. Kolejowa 1, tel. 504 806 438

Lokalny Punkt w Białej Podlaskiej: ul. Warszawska 15, tel. 885 153 253

Lokalny Punkt w Międzyrzecu Podlaskim: ul. Piłsudskiego 6, tel. 885 153 253

Lokalny Punkt w Radzyniu Podlaskim: ul. Warszawska 32, tel. 504 806 438

Lokalny Punkt w Rykach: ul. Żytnia 8, tel. 574 311 556

Lokalny Punkt w Łukowie, ul. Wyszyńskiego 45, tel. 570 912 898

Lokalny Punkt w Chełmie, ul. Pocztowa 42/3, tel. 887 219 361

Lokalny Punkt w Lubartowie, ul. Cmentarna 10, tel. 574 068 362

Lokalny Punkt we Włodawie, ul. Kościelna 7, tel. 504 806 441

Lokalny Punkt w Rejowcu Fabrycznym, ul. Mickiewicza 3, tel. 575 793 112

W załącznikach do tego artykułu znajdziesz:

• Plan bezpieczeństwa na wypadek nagłej sytuacji zagrażającej życiu lub zdrowiu

• Mini plan bezpieczeństwa do torebki lub portfela

• Listę niezbędnych rzeczy

Załączniki:

Plan bezpieczeństwa

Mini plan bezpieczeństwa

Lista niezbędnych rzeczy